Het Engelermeer is een groot open water, landschappelijk buitengewoon fraai in een uitgestrekte laagte gelegen, te midden van de weilanden van de Vlijmense en Engelense polder.
Aan de zuidzijde en in het noordoosten wordt de plas enigzins aan het oog ontrokken door uitgestrekte rietvelden. Het hoogopgaande loofhout rond de eendenkooi vormt een overgangszone tussen het natuurgebied, de industrieterreinen van 's-Hertogenbosch en de snelweg A59.
Het oudste gedeelte van het Engelermeer is het restant van een stuk van en oude stroomgeul van de Maas. Zij kan worden gedateerd van voor de 13e eeuw en is wellicht nog vele eeuwen ouder. De loop van de Maas is ongeveer vanaf het jaar 1000, onder invloed van mensenhanden vaak gewijzigd. Zo werden meanders afgesneden en dijken aangelegd, waardoor de rivier gedwongen werd zijn bedding te verleggen.
In de omgeving van het Engelermeer is een gordel van komkleigrond te vinden. De gordel strekt zich uit vanaf de Dieze en loopt vandaar weg in noordoostelijke richting. Vanaf het Engelermeer loopt de gordel richting Sompen en Zooislagen, de Hedikhuizensche Maas en loopt daarna evenwijdig aan de dijk langs Hedikhuizen richting de huidige Maas. De gordel van de komkleigrond accentueert de vroegere beddingen van de Maas. Ten noorden en noordoosten ligt een brede gordel van stroomruggronden. Op deze hogere gronden ontstonden de dorpen Bokhoven en Engelen.